Eşlerin özgür iradeleriyle kendi aralarındaki evlilik ilişkisine son vermelerine anlaşma suretiyle boşanma adı verilmektedir. Kusur unsuruna yer vermeyen ve evlilik birliğinin sarsılmasını boşanma sebebi olarak kabul eden bir hükümdür.
Anlaşmalı boşanmayla, eşlere basit ve önceden belirledikleri koşullarda, çabuk bir şekilde evlilik birliğini sona erdirmek olanağı tanınmaktadır.
Evlilik birliğini sonlandırmak isteyen eşlerin dayanabileceği boşanma sebeplerinden birisi de anlaşmalı boşanmadır. Anlaşmalı boşanmaya hükmedilebilmesi için eşlerin mali sonuçlarına ve çocuğun durumuna ilişkin bir anlaşmayı hakimin onayına sunması ve hakimin de bu anlaşmayı onaylaması gerekir. Anlaşmalı boşanmanın maddi koşullarından biri olan bu anlaşmanın yapılabilmesi için hem eşler hem de boşanma kararı verecek hakim bakımından bazı koşulların yerine getirilmiş olması gerekir.
Anlaşmalı boşanmanın şartları
- Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması
Anlaşmalı boşanmaya karar verilebilmesi için evlilik birliğinin en az bir yıl sürmüş olması, eşlerin boşanmak üzere birlikte başvurmaları veya bir eşin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi , hakimin tarafları bizzat dinlemesi ve tarafların yapmış oldukları anlaşmanın hakim tarafından uygun bulunmak üzere dört aşamanın gerçekleşmesi gerekmektedir.
Anlaşmalı boşanmada aranan ilk koşul, evlilik birliğinin en bir yıl sürmüş olmasıdır. Evlilik en az bir yıl sürmemiş ise, hakim açılan boşanma davasını diğer şartları incelemeye gerek görmeden ret eder. Anlaşmalı boşanma için dava açıldığında henüz bir yıllık süre dolmamış , ancak yargılama süresi içinde henüz karar verilmeden önce bir yıllık süre dolmuş ise yargılamaya devam edilecek ve boşanma kararı verilecektir.
- eşlerin mahkemeye birlikte başvurması veya bir eşin diğerinin açtığı boşanma davasını kabul etmesi.
her iki eş boşanma isteklerini aynı dilekçede belirtip imzalayabilir ve duruşmada imza ve taleplerini tekrarlayabilirler. Ayrıca eşlerin birlikte başvurusunun da vekilleri aracılığıyla mahkemeye iletmesi mümkündür. Burada önemli olan boşanma iradelerinin aynı anda ve duruşmada hakime beyan edilmesidir. Tmk m.166-f 3 e göre, bir eşin açmış olduğu dava diğer eş tarafından kabul edilerek de anlaşmalı boşanılabilir.
Diğer eşin herhangi bir aşamada kabul etmesi halinde boşanma talebi anlaşmalı boşanmaya dönüşecektir.
- Hakimin eşleri dinlemesi
Eşlerin hakim tarafından dinlenilmesiyle, tarafların boşanma hususunda hazır olup olmadıklarının ve yapılan anlaşmanın onaylanabilir olup olmadığının incelenmesi amaçlanmaktadır. Böylece bir eşin diğer eşi baskı altında tutup tutmadığı veya caiz olmayan bir şekilde onun iradesini etki altına alıp almadığı saptanmak istenmektedir. Hakimin eşleri dinlemesi, anlaşmalı boşanmanın zorunlu şartlarından biridir. Dinleme tek bir celse de olabileceği birden fazla celsede de dinleyebilir.
- Eşlerin anlaşması
Anlaşmalı boşanma talebinde bulunan eşlerin bu istemlerinin sonuç doğurabilmesi için, boşanmanın yan sonuçlarına, bu bağlamda mali konulara ve çocukların durumuna ilişkin bir düzenlemeyi de hakimin onayına sunmak zorundadırlar. Mali sonuçlar bakımından, eşler maddi ve manevi tazminat talepleri ile nafaka hususunda anlaşmalıdırlar. Çocuklar bakımından ise, eşlerin, eşlerin , velayet, iştirak nafakası ve kişisel ilişki kurulması konusunda anlaşmaları gerekmektedir.
Taraflar gerek boşanma davasından önce, gerekse boşanma davası sırasında boşanma anlaşması yapabilirler. Bu iki durumda da anlaşmanın hangi andan itibaren hüküm doğuracağı konusunda taraflar anlaşmalıdırlar.
Eşler arasında yapılan anlaşma, boşanmanın yan sonuçlarına ilişkin taraflarca düzenlenen ve hakimin özel onay şartına bağlı özel hukuk sözleşmeleridir. Taraflar hakime bu hususta yazılı bir protokol sunabilecekleri gibi, sözlü olarak da beyanda bulunabilirler. Sözlü beyanın zapta geçirilmesi gerekmektedir. Anlaşmanın infaz edilecek şekilde hüküm fıkrasında yer alması gerekmektedir.
Her ne kadar sözlü olarak yapılabilecekse de önemli yükümlülükler doğuracağından yazılı olarak yapılması bu hususların gözden geçirilip önemli sonuçları garanti altına almak bakımından önemlidir.
ANLAŞMANIN İÇERİĞİ
- ZORUNLU İÇERİK
AA. MALİ KONULAR
Eşler arasındaki düzenlenecek mali konulara, ilk olarak eşlerin birbirlerinden talep edebileceklerini belirttikleri maddi ve manevi tazminat ile yoksulluk nafakası talepleri girmektedir.
Tarafların yaptıkları anlaşmada tazminat haklarını saklı tuttuklarını belirtmeleri, bu sorunun ileride çözülmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Bu durumda eşler arasında çekişmeli durum devam etmektedir. Taraflar arasında mali konularda anlaşmanın olmadığı bu durumda hakim tarafından anlaşmalı boşanmaya hükmedilmesi mümkün değildir.
BB. ÇOCUKLARIN DURUMU
Çocukların durumu ile kastedilen, boşanmadan sonra çocuğun velayetinin hangi tarafta kalacağı, velayet kendisine kalmayan eş ile çocuk arasında ne şekilde kişisel ilişki kurulacağı ve çocuk için ödenecek iştirak nafakasıdır. Ayrıca belirtmek gerekir ki anlaşmalı boşanma hali olsa dahi çocuğun menfaati kanun önünde korunduğundan hakim anlaşma dışına çıkıp ayrıca araştırma yapabilecek ve bu hususta anlaşmanın revize edilmesini talep edebilecektir.
B-İHTİYARİ İÇERİK
Anlaşmanın zorunlu unsurları dışında taraflar diğer hususlar konusunda serbestçe tasarrufta bulunabileceklerdir. Bu şekilde kanunun izin verdiği başka hususlarda da düzenleme yapılması mümkündür.
Anlaşmalı boşanmayla, eşlere basit ve önceden belirledikleri koşullarda, çabuk bir şekilde evlilik birliğini sona erdirmek olanağı tanınmaktadır.
Evlilik birliğini sonlandırmak isteyen eşlerin dayanabileceği boşanma sebeplerinden birisi de anlaşmalı boşanmadır. Anlaşmalı boşanmaya hükmedilebilmesi için eşlerin mali sonuçlarına ve çocuğun durumuna ilişkin bir anlaşmayı hakimin onayına sunması ve hakimin de bu anlaşmayı onaylaması gerekir. Anlaşmalı boşanmanın maddi koşullarından biri olan bu anlaşmanın yapılabilmesi için hem eşler hem de boşanma kararı verecek hakim bakımından bazı koşulların yerine getirilmiş olması gerekir.
Anlaşmalı boşanmanın şartları
- Evliliğin en az bir yıl sürmüş olması
Anlaşmalı boşanmaya karar verilebilmesi için evlilik birliğinin en az bir yıl sürmüş olması, eşlerin boşanmak üzere birlikte başvurmaları veya bir eşin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi , hakimin tarafları bizzat dinlemesi ve tarafların yapmış oldukları anlaşmanın hakim tarafından uygun bulunmak üzere dört aşamanın gerçekleşmesi gerekmektedir.
Anlaşmalı boşanmada aranan ilk koşul, evlilik birliğinin en bir yıl sürmüş olmasıdır. Evlilik en az bir yıl sürmemiş ise, hakim açılan boşanma davasını diğer şartları incelemeye gerek görmeden ret eder. Anlaşmalı boşanma için dava açıldığında henüz bir yıllık süre dolmamış , ancak yargılama süresi içinde henüz karar verilmeden önce bir yıllık süre dolmuş ise yargılamaya devam edilecek ve boşanma kararı verilecektir.
- eşlerin mahkemeye birlikte başvurması veya bir eşin diğerinin açtığı boşanma davasını kabul etmesi.
her iki eş boşanma isteklerini aynı dilekçede belirtip imzalayabilir ve duruşmada imza ve taleplerini tekrarlayabilirler. Ayrıca eşlerin birlikte başvurusunun da vekilleri aracılığıyla mahkemeye iletmesi mümkündür. Burada önemli olan boşanma iradelerinin aynı anda ve duruşmada hakime beyan edilmesidir. Tmk m.166-f 3 e göre, bir eşin açmış olduğu dava diğer eş tarafından kabul edilerek de anlaşmalı boşanılabilir.
Diğer eşin herhangi bir aşamada kabul etmesi halinde boşanma talebi anlaşmalı boşanmaya dönüşecektir.
- Hakimin eşleri dinlemesi
Eşlerin hakim tarafından dinlenilmesiyle, tarafların boşanma hususunda hazır olup olmadıklarının ve yapılan anlaşmanın onaylanabilir olup olmadığının incelenmesi amaçlanmaktadır. Böylece bir eşin diğer eşi baskı altında tutup tutmadığı veya caiz olmayan bir şekilde onun iradesini etki altına alıp almadığı saptanmak istenmektedir. Hakimin eşleri dinlemesi, anlaşmalı boşanmanın zorunlu şartlarından biridir. Dinleme tek bir celse de olabileceği birden fazla celsede de dinleyebilir.
- Eşlerin anlaşması
Anlaşmalı boşanma talebinde bulunan eşlerin bu istemlerinin sonuç doğurabilmesi için, boşanmanın yan sonuçlarına, bu bağlamda mali konulara ve çocukların durumuna ilişkin bir düzenlemeyi de hakimin onayına sunmak zorundadırlar. Mali sonuçlar bakımından, eşler maddi ve manevi tazminat talepleri ile nafaka hususunda anlaşmalıdırlar. Çocuklar bakımından ise, eşlerin, eşlerin , velayet, iştirak nafakası ve kişisel ilişki kurulması konusunda anlaşmaları gerekmektedir.
Taraflar gerek boşanma davasından önce, gerekse boşanma davası sırasında boşanma anlaşması yapabilirler. Bu iki durumda da anlaşmanın hangi andan itibaren hüküm doğuracağı konusunda taraflar anlaşmalıdırlar.
Eşler arasında yapılan anlaşma, boşanmanın yan sonuçlarına ilişkin taraflarca düzenlenen ve hakimin özel onay şartına bağlı özel hukuk sözleşmeleridir. Taraflar hakime bu hususta yazılı bir protokol sunabilecekleri gibi, sözlü olarak da beyanda bulunabilirler. Sözlü beyanın zapta geçirilmesi gerekmektedir. Anlaşmanın infaz edilecek şekilde hüküm fıkrasında yer alması gerekmektedir.
Her ne kadar sözlü olarak yapılabilecekse de önemli yükümlülükler doğuracağından yazılı olarak yapılması bu hususların gözden geçirilip önemli sonuçları garanti altına almak bakımından önemlidir.
2. ANLAŞMANIN İÇERİĞİZORUNLU İÇERİK
AA. MALİ KONULAR
Eşler arasındaki düzenlenecek mali konulara, ilk olarak eşlerin birbirlerinden talep edebileceklerini belirttikleri maddi ve manevi tazminat ile yoksulluk nafakası talepleri girmektedir.
Tarafların yaptıkları anlaşmada tazminat haklarını saklı tuttuklarını belirtmeleri, bu sorunun ileride çözülmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Bu durumda eşler arasında çekişmeli durum devam etmektedir. Taraflar arasında mali konularda anlaşmanın olmadığı bu durumda hakim tarafından anlaşmalı boşanmaya hükmedilmesi mümkün değildir.
BB. ÇOCUKLARIN DURUMU
Çocukların durumu ile kastedilen, boşanmadan sonra çocuğun velayetinin hangi tarafta kalacağı, velayet kendisine kalmayan eş ile çocuk arasında ne şekilde kişisel ilişki kurulacağı ve çocuk için ödenecek iştirak nafakasıdır. Ayrıca belirtmek gerekir ki anlaşmalı boşanma hali olsa dahi çocuğun menfaati kanun önünde korunduğundan hakim anlaşma dışına çıkıp ayrıca araştırma yapabilecek ve bu hususta anlaşmanın revize edilmesini talep edebilecektir.
B-İHTİYARİ İÇERİK
Anlaşmanın zorunlu unsurları dışında taraflar diğer hususlar konusunda serbestçe tasarrufta bulunabileceklerdir. Bu şekilde kanunun izin verdiği başka hususlarda da düzenleme yapılması mümkündür.
